Har dekkinayiy yedina murad con uşaxar coni sağvalee evlemişav`uy vobna. Ts`əxbişe mançilqa k’orana fahım hoole va davatbı geydni şadlığbişikva keçirmişa`a. Davatbişiqad har cura q’anunbı va ədatbı vodunbı. Har ədatıkadıd çina vaxt, yic, ıkkeykan g`ulay eyxhe. Ögiyl ts`əxbişe, medni dağıstanni milletbişe xhinne davatbı sa tuxumni are`ad haa ıxha, yəı`ni tsımayiy istağ sana-sanqun goharbı vuxha. Mahı`dni davatbişiqad çin maq`sadbı va metlebbı ıxha: ts`ebbiyna əsas maq`sad - var-devlet coni tuxumni are`ad avxuy; q`öb`esda maq`sad - agar ts`ımayniyiy istağni are`ab naraziyvalla vuxhee, mana tuxumni aree mislyahətuka hallaa’a vuxha; xheyib`esda maq`sad - cona tuxum xəb qav`uy.
Sabara aalimarşe eyhe vod, ts`əxbişiqadıd gadeyiy içiy k`ılbanang`a sana-sanqus nişanlanlamişa`an ədat ıxhayn. Ancax man ədat sabara vaxtale arençe adk`ıniyn. Duxays nena istağiy hee`es dekkeeyiy, tuxumni ağsaqqalarşe mislyahətuka ha`a ıxha. Gadeyke nenane vas yikkanva içiyke neng`usne ğu yiqqəə, qiyghanan deşdiy. Goyner xizan g`urmişivxhayle, uşaxar vuxhayle qiyğa, agar manbişda sa rəhmatıqa ark’ınee, xizanni hək’ee meb tuxumniy beranooxhi. Xhunaşşe qiyk`vee, mani tuxumençena sip`ıriyna ayxuna xhunaşşeniy hee`e. Adamiy qik`vee, mani tuxumençeni sip`ıriyna axuni adamiysniy heyle. Agar sip`ıriyna ayxuna deyxhee, davatbı hidya`una içiyniy hee`e. Sip`ıriyir davatbı hidya`uyni gadeysniy heeli. Uşaxar vuxhay, sana-sang`uni are`ad 15-20-le sen ıxhay tühmatıs va əyibıs hı`sabexhi deşdi. Adamee cunbı xhinne, xhunaşşeyn (ts`errıyni adamiyn) uşaxar xəbqa`anbıniy. Sabara yiqbişdi xivarşe sip`ırina axuyni adamey cuna balduz xhunaşşena alyarat`a yixha, nya`as uvhe xalasiy uşaxarşiqa yed xhinne ileyka yixha.
Q`ör`esda xhunaşşe hee`an ədat ts`əxbişdi aree geyd yeymişda ıxha deş. Q`ör`esda xhunaşşe sadcu ts`erriyni xhunaşşeyni icazayka hee`e yixha. Q`ör`esda xhunaşşe heyqas (elyçiyvalis), xəbbanani vaxtal, ts`erriyna xhunaşşe g`ixeele yixha.
Q`ör`esda xhunaşşe hee`ananiy, agar ts`errıyng`us uşaxar dyööxhixhee, ç`ırraxhee, neyir gade deşxhee. Har yedinayiy dekkina murad ts`eddıyn uşağ gade ıxhay vuxha.
Suvalni yiqbişiqab q`öyre-xhebıyre xhunaşşenan adameera seyrakba vuxha.
Man ədat (q`ör`esda xhunaşşe hee`an) Azerbaycan yeşemişooxheni ts`əxbişdi aree yeymişxha. Mançiqab çina maq`sad vobna. Ərane`ad xizan gudymişaa`as rahətba vooxhe. Sassa vaxtal, q`ör`esda xhunaşşe xizanee kumag deşxhee hee`a yixha.
Ts`əxbişdi davatbişin ədatbı yoq`ni devırılqa cureedaxhi:
1) mislyahət g`oocen ədatbı;
2) elyçiyvalla haa`an ədatbı;
3) davatbışin ədatbı;
4) davatbışile qiyğiyn ədatbı.
Dora şi q`omançe givğalas, nəhdıy davatbı ts`əxbişe ha`a ıxha? Hico ədatbıyiy ts`əxbişdi davatbişiqad ıxha?
Şi oo`ad uvhoyn, istağ gadeys goharbişdi mislyahətıka t`abal hee`a yixha. Elyçiyvalla haa`asse hiqa gadeyni delesınbişe içiyni salamatıyvalyni hək`eedın qidghıniybıniy ha`a. Goyne xaani əral mislyahətniy g`ooce. Ts`əxbişe gadeys davatbı 24-28 yeşbişee ha`a ıxha, amma içiy 15-16 sen bıkırxhamee adamiys heyle yixha.
Elyçiyvalis vüqqəsse hiqa, gadeyni goharbişik`le xəbbanani vaxtal ats`axhenniy, içiyni goharbişe qelesın cavab. Agar iş qivxhes xhinne vuxhee, gadeyni surakimbı hazirooxhe giviyğal. Ts`eddıyn dyuglenın mislyahətbı gadeyniyiy içiyni surakni yedarşdi aree eyxhe. Goyne xizaneqaniy qığeebaçi.
Agar q`öni surakinbı coni arayl mislyahəteqa qabee, mani işis aşkarıyvallaniy hoole.Ts`erra elyçiyvalis gadeyna yed, neyir delesna gohar (yiçi, xərni çocna xhunaşşe, emiyna xhunaşşe) hayeek`an yixha. Məng`ee cena murad içiyni yedis yişon haa`a vuxha. Q`öd`esdi yiğıl, meeb mislyahətıs gadeyni surakni yedarşina deste havayk`an. Manbişe coni gadeyni hək`eydın məı`lumat heli. Gade ögunmişa`a va mang`un harakatbı yişona`a. Yedarşe coni mislyahətbişikva davatbişin dib giyxhe. Manbişe adamerşis g`avceyni işina qobkuna xabar haa`a. Mançile qiyğa adamerşe elyçiyvalis vüqqəsda misləhət g`ooce. Elyçiyvalis tuxumna xərna, emisiy, dayisiy havayk`an. Manbişiqa q`öyre yedarşinbı havayk`an. Hinbişe payis q`öble gıney, nisse, şirınnığ cokasana alyaat`a. Içiyni surakinbişik`le ats`a eyxhe, exal cong`ə içiy heyqasın elçera ables vuxhay. Manbişis ögiylqa-ögiylqa xabar hoole.
Abıyn elçera ts`ebba mihmanar xhinne q`abılyaa`a. Sabara yiqbişdi xivarşee elyçiyvalis abıynbişikvan cuvab, karan t`a`əm qalesse g`ats`ayk`van. Sabara xivarşee çey ilyodğu, gadeyni surakinbişe (elyçerşe) neni niyatıkvayiy abıva gaf ağmişaa`a.
Ts`erra tuxumna ağsaqqal yişon ha`a giyğal.
Manqve cuna gaf hayni cuvabbişikva giviyğal:
Allahni kumagıka, islamni dinni şariyatıka, şi şung`ə temizni niyatıka, yugni safarıs abı vobunbı. (Əhmadni) duxays (Məhammadıs) (Musayna) yiş (Xadicat) Allahni razivalika heyqas abı vobunbı. Şaqab umud vobna şu yişdi mislyahəteeqa qavalesınbı. Vuşda razivalla qabee, vuşda yiş yişdi duxays xhunaşşena alert`as. Mana şasır yiş xhinne yixhes. Yişda abına safar, vuşdi ittuni cuvabıka qats`aakvanna! Mang`ule qiyğa şenisa elyçerşe gaf haa`a giviyğal. Içiyn cavab içiyni surakni ağsaqqale qeli. Helbedti, içiyni dekkika ağsaqqal yişon ha`uyle qiyğa. Agar mislyahəteeqa qabee, ingvee cavabniy qele:
- Şu abına sə`ət xayirukana vuxhena, baxtıb xıliyna.
Şaqab əq`ana yeşemişooxhen yiçibı, çubabı, goharbı vobunbı. Manbişikva mislyahət hav`u, şos qodkuyn cavab qelesın. Man, man eyhen vodun - şi raziyba vobunbı, vuşdi duxays yişda yiş heyles.
Agar yiş heyles deykanxhee eyhenniy:
- Vuşdi gadeys baxt hevlena. Mang`us cuni yazeena yixhesda. Yişdi yişşen hale yeş bıkırxha deşodın. Mana hale xav ıkkeys hazzirra deşorna. Şu incimiş mooxhe.
Agar q`oyid sana sura razivaleeqa qadee, ağsaqqalarşe xıl-xıle aqqı sana-sanqus baraka haa`a.
Yiğ giyxhe mısayiy «k`yat`a`as» (manat alebt`as) ables.
Sana - sanmişikva salamattamişivxha, davatbişis hazirooxhe giviyğal.
Içiyni dekkeyiy yede cuvab hivoyle qiyğa, davatbişis gadeyni surakinbişe hazıriyvalla qooce. Davatbı giğalasse, 2-3 yiğna hiqha k`yat`a`as (manat alebt`as) gadeyni surakinbı içiyni suralqa havayk`an. Əsas q`öyre adamerşina, q’öyreb yedarşinbı havayk`an. Hinbişe cokasana istağıs payis g`izlen t`ıcva, kalağay, nuk`rana manat vukkeyka.
Mançile ğayre istahni xaaqa q’oŞle gıney, gıranni k`anfit'bişin kilo, sa litra əraq`iyna va plavın g`ab ıkkeyka. Mani yiğıl axreydın «cuvab q`ats`ayk`van».
Med dekkikeyiy yedike qidghın ha`a raziybaye co cona yiş heyles. Manbişda va içiyna razivalla qabee, mang`uni t`ubılqa g`izlena ı`m qalyabadçe. Mana cuni k`ılni çocee, neyib xərni çocni duxaye t`ubılqa qalyabadçe.
Manat alebt`as abıynbişe, ədatıka gora gıney havayq`ar. Mançina mə`na mana vobna: teze qurmişooxhena xizan məkkamna vuxhece va k`ın gıneyly oo`ad ha`a.
K`yata`uynva (manat alebt`unava) ehes içiyni surake muştullığıs xurun gadebı tsumayni xaaqa qixoole. Abıyni muştullığçerşis goharbişe pıl, paybı heli.
Mani yiğıke q`öni goharbişin ərabı məkkamexhenbı. Sana-sanbişanqa nenixhe vaxtaly naş qidexha vüqhas vooxhenbı. Mani yiğıly gadeyni xaa`ad bolın sufra qurmişa`a. Goharbı mihmanıyvalla ooxhanas qhoot`al.
Kar odxhıniyle qiyğa, adamerşe nəhdıy davatbı işekeçmişa`as mislyahət haa`a. Davatbı gidğılni yiğıke, qattixhanasmey, goharbişe iştirak ha`a. Manbişe davatbişey gyoxxhanasın osbı qaxa, çadırbı qoyt`al, gney qece, kar qoxxharasın k`umk`umbı hazira`a va medın işbı ha`a. Goharbişe istağıs paybı ileşşi.
Q`öd esdi yiğıly içiyni suraqqa həlvabı (hənaybı) ıkkeyka. Sabara xivarşey mə`rakayka havayk`an. Goharbişaanqə vüqqənqa, q`arg, birinz, xhınyaaly, pьşavın qab, həlvayn məcma`a, istağısın q`ödle çüt qelilinbişin, q`ödle don, q`ödle şal, ad alya`an paltar va medın karbı ıkkeyka. Manbı ana 7-8 adamerşina 10-12 yedarşina havayk`an. Gadeyni surake habk`ıniybişdi arey yanga yeyxhi. Mənqe istağıs alivpguna cehiz içiyni surakinbişik`le haagva.
Davatbı giğalasse hiqha goharbişe istağ ceni hambazarşika çey ilyoğas qheyt`al, yəni mihmanıyvalla hoole.
Davatbı giğalasse hiqa istağ dekkini xaançe goharbişang`ə neyir g`onşibişaang`ə ayeyk`an. Goyne istağna əni yiğıly dekkini xaançe qiğeyşşi. Davatbı gidğılni yiğbişily içer yiğnağeyxha sabayli. Içerşe azerbaycanni, ts’əxni mizel, mə`niybı ha`a.
Yiğnağeyqa gadebı abayle. Maa`ad mık`aar ha`a. Içerşe coni xılebbişilqa, ç`ərbişilqa hənay giyxhe. Mani exhaly, yiğnağ vuxhayle qiyğa, beg, yanga, bazbaq`alar istağna plav ooxhanas abayli. Istahe ceni yançerşika begisıy cuni yançerşis bolın sufra qa`a.
Tsımayqadıd cun utağ eyxhe. Mançik`le «tsıman utağ» eyhe. Sabaranbişe «begin utağ» eyhe.
Tsıma (beg) cuni bazbaq`alarşika (yançerşis) 2-3 yiğna davatbı ixhesse hiqa cun xav qaledçu merınbişaang`ə avayk`an. Mana cuni bazbaq`alarşika ne dayisevang`ə, ne emisevang`ə ayk`an. Tsımayqar cule ğayre xhebıyre bazbaq`al (yançiy) eyxhi. Harunqve cun ixtiyarbı va culqa xaani yesse birmişa`uyn işbı ha`a.
Xərni yançe tsımays darsıbı heli. Mana evlemişxhana, xizanna saahı`b adamiy eyxhi. Manqve cun g`ulay tsımays yişon ha`a. Tsımayk`le xərni yançe huvoyn dare qhodkuda ats`axhes ıkkan.
Q`öresda yançiy dostıke ne cuna tay delesni goharıke ha`a. Mana hirxhılyna gade eyxhi, amma davatbı hidya`una. Mang`un borc vodun begni utağeyqa oxhanasın, ilyoğasın adıy, mihmanar, dostar qarşilamişav`uy, məraka şeşityav`uy.
Xhebır`esda yançiy 8-12 yeşeni gadeyke ha`a. Manquk`le «xve-t`at`aa» eyhi. Mang`un borc vodun tsıma qoramişa`uy. Xve-t`at`aa tsımayna papax, qelilinbı qöqas razxhes ıkkan deş. Agar ne papax, ne g`elilinbı merni cehilerşe zarafatıs qöqhe, manbı əvquna pıl qıvu alyaat`a. Mançiqa gora, xve-t`at`e tsımayle, cuni libasıle uly qooşe deş.
Ts`əxbişin (yiqhbişin) davatbı suvalyni mahəlıly 3-4 yiğna ayk`an. Ts`eddıyni yiğıly k`yat`a`an. Q`ödesdi yiğıly nikəh ha`a. Xhebıd esdi yiğıly həlvabı ıkkeyka va boxçebı qaat`a. Mani yiğıly mə`raka giviyğal.
Yoqud esdi yiğıly istağ tsımayni xaaqa qareyle.
Davatbı giyğalni yiğıly goharbı mislyahəgıs sabayle. Harunqulqa sa iş haa`as birmişaa`a. Sanquke çardaxçiy (kar qoyxharna), q`ör`esınquke şabaşçiy, xhebıresınquke simavarbı qoxxhara`ana, yoq`ur`esda mihmanar qarşilamişa`ana, xhor`esda kar camaətıs haqhqhana haa`a.
Yedarşe gneybı qece, xav ucağ sa`a, boxçe istağıs qaat`a. Harunqve culqa birmişav`una iş davatbişda yessi raziyra axvas xhinne haa`a.
Ts`əxbişdi davatbişeyqa hammaşe q`avarçeşina deste qoot`al. Manbişdi destear sa zurnaçiy, sa milçiy, sa naq`raçiy, sayir kosçiy eyxhi. Manbişis mə`raka şeşityaa`as kumag şabaşçey ha`a. Q`avarçerşin avxuy tsımani utahey eyxhi.
Tsımayqar bazbaq`alarşile ğayre kumag ha`ana xhunaşşe (xərna yiçi, xalay, mamay) yeyxhe. Mənqık`le «engava» eyhe.
Gırgın işbı tsımayniyiy istağni arey eyxhen sadcu gadeyni xərni bazbaq`alık`le, istağni yangayk`le ats`a eyxhi.
Tsımayiy istağ sana-sanquk`le qavcesse hiqa, xərni bazbaq`ale dare tsımays hele, yangey dare istağıs hele. Sadcu man işbı nikəh ha`uyle qiyğa qece.
Məraka atteyqa ts`ebba yı`q`hıl qhiğooç`e. Ts`eddıyn mık`ar tsımayni dekkeyiy yede ha`a. Manbişe q`avarçerşini çemedeneyqa şabaş, yalığ, tursbı giyxhe. Manbişe mık`ar ha`uyle qiyğa, mərakayn ögi açmişexhi. Zurnayni seselqa xivın cama`ət sadayle.
Ts`əxbişe məraka şeşityaa`as q`öyre şabaşçiy haa`a. Manbişda iş vobna - abıyn mihmanar qarşılamişav`uy, q`avarçerşis kumag ha`uy, şabaş sa`uy. Mahrakey saduyn şabaş q`avarçerşis qeli. Sabara xivarşey şabaş yessiys qeli, amma yesse, q`avarçerşis danışmişxhayn pıl qeeli. Ögiyly ts`əxbişin davatbı sa ülycumılqhaniy ts`ıts`axhe.
En şadna maclis exhaliyna (xəmdiyna) mə`raka vobna. Exhaliyna mə`raka daxaly neyib attey haa`a. Maa`ad xivni gırgıng`e iştirak ha`a. Tamaşeys medni qonşi xivarşençenbıb abayle. Mık`ar mə`rakey çüt`- çüt`na ha`a. Geyd abırıkan mık`aar xivni q`əsinbişe ha`a. Məraka tavulqa (lezetilqha) qabımey maydamaqa, qariyniy qoceyn tyulibı alya`u, q`öyre cehily qiğeybaç`e. Manbişe har cura yisseyn mık`aar tamaşeys hagva.
Exhaliyna mahraka «ərzubaxamıka» (kemerıka) taamooxhe. Mağrakeyqa mık`arşis cehileşina deste qiğooç`e. Sanquni xıle kemer vooxhe. Mık`ar haa`a letti, manqve cibençe har cura karbişin (yalığ, ç`ika, əğa, şafk`a, adyesse va med.) qığayşu, şenisanbişik`le hagva.
Nenquniyiy xıle man dexha, manqus kemer üvxiyxə, neyir dombalax adçes ilekka. Mançina mə`na vobna har cehilyni oo`ad hammaşe man karbı ixhes ıkkan.
Mani exhaly istağeyiy ceni yançeyrşe, tsımayiy cun bazbaq`alar pılav ooxhanas qhoot`al. Tsımey payis istağıs şirınnığıkvana «yalığ» vukkeyka. Pılav ooxhanas sadcu tsıma cuni dostarşikayiy yançeyrşika hayk`an. Plav obxhunıyle qiyğa, yiğnah giviyğal. Maqa sadcu cehiler sabayle. Içerşe dəfbı geta, mə`niybı qədaqqa (hek`va). Gadebişe içera mık`ıs qhoot`al. Yiğnağey gadebı içerşikva tanışeooxhe. Q`abıliyxhaynqı`lqha «uly giviyxhe».
Ts`əxbişiqad boxçebı qaat`an ədat vodun. Istahni xaançe yedarşina deste tsımayni xaaqa havayk`an. Manbişe gadeyni surake qığavşuyni parçeys adesse adaççe. Man adçuyni yengays pılbı hele. Geyb xəbna faham ts`əxbişe (yiqhbişe) nikəh ha`uylqa hoole. Gadeyniy içiyn nikəh ha`uyka, islamni dinıka manbı adamiysıy xhunaşşeys hı`sab vooxhe. Mani yiğıle teze xizan qurmişooxhe. Nikəh xivni mollee ha`a. Şahadar sa surake gadeyna dyolesna gohar eyxhi (emiy, dayiy), şeni surake içiyna dyolesna gohar eyxhi. Nikəh ha`ang`ə mollee içiykeyiy gadeyke raazivalla hooqa. Manqve qiyghanan: «Ğu fılankasna dix, raazirane vorna xhunaşşena fılankasna yiş alert`as?» Həmahdın cad sual içiylqa heli. Agar q`öng`una raazivala sa cigeyqa qabey, molee şahadarşika manbişin nikəh tasdiq`a`a. Şahadarşe xıl-xıle aqqaqa. Xılen xədın t`ubara sana-sanqunçis qadça`a.
Istağıqab yengayiy ağbırçak vooxhe. Yenge istağıs, adamiyni xaaqa əsse, nəhriy yice yic yikkeysın dare heli. Yenga içiyni ne xalayke, ne mamayke hey`a. Mana istağıka q`öni yiğıs tsımayni xaaqa ayeyk`an. Məng`e cen alaq`abı tsımayni yengayka aqqaqa. Qödesdi yiğıly beg gya`a. Mana mə`rakeyqa yançerşika qiğeşşi. Beg tebrik ha`as cama`ət adayle. Begni ögeyqa ts`ebba dekiy yed papaxıkayiy xonçeyka abayle. Begilqa papax xivni mollee gyaa`a. Goyne xayir düə qəbaqqa. Yede begni gardanaqa ç`ərana kalağay abadçe.
Goyne g`atarıka beg tebrik ha`as goharbı, xivınbı, dostar, mihmanar havayk`an. Begni xonçeyqha pılbı k`ya`a, gardanaqa şalbı adadçe, ögeyni sufranılqa uftanın xonçebı giyxe. Sabaranbişe mık`ara ha`a. Beg yı`q`ney eyxhe. Yanbişily cun yançeyra giviyar.
Begiqab xhebıyre yançiy vooxhe: xərna bazbaq`al, k`ılyna bazbaq`al, xve-t`at`a. Harunquqad con borcbı eyxhe. Xərni bazbaq`aley, istağ qayeylesse hiqa, tsımays dare heli. Mana dyolesni goharıke ha`a. Vucir -evlemişxhana ıxhes ıkkan.
Yı`q`ıhni kubarşile qhiyğa istağılqa havaykan. Istağ aleyasda balkan ı`maratbişikva bezemmişaa`a. Balkanni ligeyqa istahey iviyk`ınna həykal qhaa`a. Mançiqqa uly qimot’acenva naxvariy, ulen ekebı, sabab qaa`a.
Istah qiğayşesse hiqa, mənqıka salamattaminşevxhes gırgın goharbı abayle. Istağ gadeyniyiy içiyni yenge hazire`e. Mənqısın duvağ dekkini xaançe givxhiyni boxçeyke iyxhva. Istağ qay`u hazıriyxhamey, «istağ qeeqhqhana» maq`am (havaa) q`avarçerşe məhalley uvxiyxhə. Xaançe hiyr qavhuyni lampaykana uşax qhiğeş`e. Cuqar qihna naxvariy istağılqa sak`alav`u merna gadebişda qiğeş`e. Goyne istağ, çocarşe yanbı aqqu qiğeyşe. Dalıylib yengabı xaançe qiğeybaç`e.
Istağ akkale qiğeyşumey qihna birinz dağaa’a va xhyan ayhe. Istağılqa xheyible attamiş hav’una balkan abayle. Mana ç`ərani balkanılqa aley`a. Yolasalmişe`enbişe alxışbı ha`a: «Qel sayena yixhena», «Uleqa qümana yixhena», «Baxtıkana yixhena», «Uşaxarşın uruğ-truğ iqhen» va med. Istağna balkan cilavdarey hoot`al. Sabara manzily abk`ınmey, gadeyni suralqa gyobxhanni çiraxtanıka, istağ qiğayşunava xabar hevles q`öyre gadebişinbı havayk`an. Gyobxhanna çiraxtan tsımayni dekkini qelybişdi hiqa g`a`abadçe. Mangve muştullığ ha`uva k`apağençe mantar hele. Istağni ögey givk`asda «gardan» (urg, çepiç) qixoole. Mana k`ılyni bazbaq`aleyiy tsımayni dostarşe vukkeyka.
Istağni surake qöni cehilerşe cosaqa «gardan» qhooga. Əreyad sık`ılin zarafatbı eyxhe. Sassa vaxtaly hı`catbişilqa siyk`al.
Sana-sanqusaqa dyoles qhebxhamey, istağıka qhoöni sa cehile xincalıka «gardan» mismilya`a. Goyne mangve tsımayni xərni bazbaq`alıkayiy yengayka mık`ar ha`a.
Manbişile qiyğa içiyni surakinbişşe çüt-çutna gadeyn goharbı (adamiy-xhunaşşe) mık`arşis qiğaa`a. Mık`ar taamxhayle qiyğa, istağ tsımayni xaaqa ikkeyşe. Mang`ı`ni g`elik avqa haq`vara`as əyneyn teriyk`a giyxhe. Tsımey tifang aahe, daxale istağıle ooqa şirınnığukana yalığ endermişaa`a. Istağ xaaqa akkiyşuyle qiyğa, xərni bazbaq`aley giyaras icaza hele. Abey (tsımayni yede) istağni ghalyaqa itv heli, xhuleyqa k`ılin uşax gya`a. Ts`eddıyn uşax gade ixhecinva, xhuleqa gade gya`a. Yengayiy ağbırçak istağıka yanaşeba giviyar.
Istağ xaaqa akkiyşumey, mə`rakeyqa mık` haa`as beg qığararçe. Begey cuni yançerşika, goyne goharbişikva mık` haa`a. Əxreydın mık`ar şabaşçerşe ha`a. Mançika maHraka taamooxhena.
Istağ utağeyqa eyç`umey, bazbaq`aley cilaqa giyaras icaza heli. Abey (gadeyni yede) sossani ghalyaqha ittukana k`uk` hoole. Mançina mə`na - abayiy sos sana-sang`uka ittuba vuxhay va hı`rmat coni arena hivaacuy vobna. Istağni xhuleyqa k`ılin uşax gya`a. Xəbbananbişe ts`eddıyn uşax vugulin ixhecinva, ədatıka gora, istağni xhuleyqa gade gya`a. Exhaliys istağ gyayuyni utahey, sadcu istağıkva cena yanga eyxva. Tsımayni utahey exhaliys xərna bazbaq`al, tsıma, cuna yenga aaxva.
Tsımays dare xərni bazbaq`aley hele. Istağıs dare ceni yange heli. Xərni bazbaq`alniyiy istağni yangayni əreydın işbı va ixteletbı gadeyni yangey sana-sanqulqha hixhara`a.
Istağiy tsıma sana-sanquka suraxəmde gadeyni yenge goruşmişaa`a. Axuyn işbı manbişis yangeyiy xərni bazbaq`aley ögiylqa xədqa`u eyxhi. Qiyqa manbişdi ərey narazıvalla va sana-sang`ulqan nyahəq`ın şakbı mexhecinva, şahadarna yangabıyiy xərna bazbaq`al ilyoozar. Manbişe gadeyna va içiyna temiziyvalla tasdiq haa`a.
Miç`ediys içiyke xhunaşşe, gadeyker adamiy vooxhe. Abeyiy abatte qarıyni duxays istağık`le «sos» eyhe.
Mani yiğni süpıs «Sahər maq`am» zurnayka məhalley üvxiyxə.
«Sahər maq`am» vuxhayle qiyğa, tsımayni utağençe istağıs va ceni yangabişis salam hevles xərna bazbaq`al, k`ılyna bazbaq`al, xve t`at`aa havayk`an. Manbı ablesse istağiy cen yangabı qelily vuxhes vukkan, deşxhey carameyqa (ştrafeyqha) aa`a. Bazbaq`alarşe istağısıy yangabişis cona pay (pıl) hele. Goyne yangayiy ağbırçak tsımays salam hevles tsımayni utageyqa abayle. Manbı ablesse tsıma papax gyav`u, yı`q`ey ç`ərana q`alağay ayibt`ul gyuъur ixhes ıkkan, deşxhey carameyqa aradçe.
Miç`eyb tsımani utağeyqa barakays dek`, yed, dayisser, goharbı dostar abayle. Manbişe tsıma tebrik ha`u, xonçeyqa pıl k`edçu şirinnığ alyaat`a. Mani vaxtal xve-t`at`aa çevıkra ixhes ıkkan.
Zarafatıs, mumkum vobna tsımayna papax, neyid qelilinbı (patink`abı) qöqəs. Manbı əvqüna aleyt`asdimeyga, pıl heles ıkkan. Tsımani utağey şluxbı ha`ana ıxhey va aqhqhey, toğaka allaxxhvaruqa ayt`ul qurkeqa qalxımişa`a.
Verğenıs, saduyn paybı bazbaq`alarşini va yangayni arey bit`al ha`a. Ts`ımayn utağ taamexhen. Mani cad yiğıly habağbı heles istağısaqa dyolesın goharbı havayk`an. Istağıs, yangabişis haabağ (pıl) hele. Goyne istağın aq`va ilyo-yt`al. İstağ qelilqa oza qeyxhe. Xaana iş haa`a giyğal.
Xhebıdesdi yiğıl istağ məhallayni (ubayni) içerşikva, sossarşikva va ceni q`əd-jamarşikva tarmaylqa parçeyqa xhyan gyats`es yikkeyka. Xərni q`əcamey məcməençe yəqqa qızaxuynbişis k`anfit'bı, k`alit`bı heli.
Istağey adıyni xhyanıkva simavarey çey qoyxhar. Məng`ey abatteys, abays, goharbişis çey k`ya`a. Axuyni xhineka yicey ha`uyn (ts`ıts`a`uyn) t`elebı qoyxhar.
Yiğıs enki çakra miç`eyr «qelilqa» istağ sığeytsa.
Davatbı taam ıxhayle qiyğa, ts`əxbişiqad gohar-hambaz qhooyt`alan ədat vodun. Ts`ebba (siftaba) yezneyn goharbı qhoot`al. Manbişis yugna mihmanıyvalla hoole. Sana-sanbişikva dyolesse tanışeooxhe. Istağıs habağbı (pılbı) hele. Mihmanıyvalla obxhun goharbı əvqüna (yiq`əlqa) qabayle. Sa – q`öni yiğılye sossan goharbı mihmanıyvalis qhoot`al. Manbişe cokasana «q`ut`ebı» qadayli. Sabara xivarşe istağın «q`ut`ebı» istağ ark`ınni q`ödesdi yiğıl içerşe qıkekka. Mançika tsımani utağeyqa plavın g`ab adayle.
Sa vazıle dekkyang`ə «giy`aras» yiş qeyt`al. Məng`ıkva yezne arayle. Yiş sa ülycümna dekkyang`ə mihmanna eyxva. Məhad davatbişin ədatbı qittiyxhananbı (taamexhenbı).
Ts`əxbişiqad sadcu davatbı va yugun yiğbı ixhenbı!
