Kavkaz Albaniyeyne dövrül, yiqbı Kavkazne Albaniyal yeşemiş voxhene 26-ni milletıke sabıniy vob. Sax=ts`ax, ts`axur, sak etnonımıke qıxha. Ts`axurne hək`e ts`etda erayle ögil 80-di sen otk`uniyn Ts`axurne şaharene "Yiqbişde hökumdaraşin karbı" eyhene dokumentbişe kızaxxa. Qiyğa 293-de senıs aidın Paykulin farsaşıne otk`une Ts`axur "Saxur" xhine otk`uniy iveke. Qiyğıyne dövurbişe yiqbişı`ıle "yiqbi" yeyid  "cigbı" eyhe ıxha. "Yiqbı" etnonim ts`etda "cigbı" formal "Albanaşıne tarixi" esere otk`un.

Gurcıbişdi avalıyne otk`uniybişe yiqbı menne cural- "suci" ölkayled Suceti yeyid Ts`uketiniy eyhe. Manbişile "eri" ölkayled Eretiniy eyhen. Mane dobişka bağlı toponimbı yiqbi yeşemiş voxhene cıgabişe axuynbı, masalan: Zakatala rayonene Sucarayna suvayn do, Suvagılne xivedın erayn maydan.

Yiqbişka cona dövlətıb vuxhana. Ts`epbe XIV esıre Yiqbişka xanlıxniy vob, qiyğa XVIII esıre İlisu  sultanlığ vuxha. Manise dövürbişe Ç`ar-Belyakan eyhene azadne cəmə`ətlığe yiqbişın azadın cəmə`ətlığbıd ıxhaynbı Müxəx, Cınıx, Mişleş-Tala eyhen, 

Yiqbı tarixne geebne sınağbişençe ılğep`cı. Mane gırgıne dağamiyvalabişençe, yiqbı kalle oad ine yığelqa qabı hibxhır. Yiqbı Kavkaz Albaniyeyni g`oşunne tərkibe e.ö. 331-di sen Makedoniyalı İskandarne g`oşunbışka g`arşı Gavgamelne döyüşe huç`opkur. Yiqbişin içera e.ö. 66-65-di senbişe Albanaşıne orduyne tərkibe Pompeyne legionbişka saç`uvkiynbı. Qiyğıyne dövürbişe yiqbişe ərabaşıka (VII-IX esre) , mongolaşıka (XIII esre), Teymurlengne g`oşunbişka (XIV esre), iranlıbişde g`oşunbişka (XVII esre), Nadir Şahne ( XVIII esre), urusaşıne g`oşunbişka (XIX esıre) muharibabı ıkkı. Yiqbişde folklore mane muharibabişde həke geed qızaxxa.